Gusle se ne slušaju zbog muzike nego kao liturgija, kaže u intervjuu za RTS guslar Miljan Miljanić. Dodaje da su mladi ljudi koji su spoznali kopču sa precima, od animoziteta prema guslama, u svojoj tridesetoj godini postali njeni najveći ljubitelji. Smatra da su muzički i pjevački izraz kod gusala stvar duše.
U vrijeme kada se vještačka inteligencija upliće u razna kreativna zanimanja, postavlja se pitanje može li i da gusla bolje od čovjeka i da zamijeni oštar i dinamičan zvuk gusala. Narodni guslar i pjevač Miljan Miljanić je skeptičan. Smatra da u toj borbi ovaj drevni instrument neće biti poražen, jer kako kaže, gusle su apsolutna improvizacija i nije dovoljno da samo naučite tehniku.
Iako su strani trendovi, strana muzika i zabava zauzeli muzički prostor kod nas, Miljanić kaže da gusle ne treba da budu ništa drugo nego ono što su bile kroz vjekove.
Odgovarajući na pitanje može li veštačka inteligencija da “piše” za gusle, Miljanić ističe da je muzički i pjevački izraz kod gusala stvar duše. Gusle su jedini instrument koji je komplikovano savladati, jer nije dovoljno da samo naučite tehniku.
“Možete da naučite da guslate kao ja, ali ako to bude kopija Miljana Miljanića, niko neće htjeti da sluša.”
“Dobar guslar mora da ima vrhunski glasovni potencijal i da bude vješt što se tiče tehnike guslanja. Improvizacija ne znači slobodu da bilo kako gusla – nego adekvatan muzički izraz u pauzama koje će da nagovijeste kako će guslar da saopšti drugi stih.” Naveo je primjer da se ne može pjesma “Smrt majke Jugovića” pjevati kao “Kosovski boj”, gde dinamika mora da bude drugačija.
“Izvesno vrijeme bio sam na mjestu predsjednika svih guslara Srbije i borba je trajala još od tada, posljednjih tridesetak godina. Hvala bogu da smo uspjeli da se izborimo za nešto što pripada guslama. Uspjeli smo da gusle kao nematerijalno blago – svjetsko, da kao srpski nacionalni instrument dovedemo na nivo poštovanja i statusa koji pripada guslama. Postavljala su se pitanja što se repertoara tiče – neke su pjesme bile nepodnošljive za mnoge medije, za mnoge strukture društva – danas su neki umni ljudi iz najznačajnije organizacije koja štiti nematerijalno svetsko blago – Unesko, prepoznali gusle“, rekao je Miljanić, koji se bezmalo čitav život bavi guslama.
Podseća da se gusle spominju u Davidovom psalmima više od 50 puta. Pitanje je da li su to i takve gusle, ali uglavnom, mi smo naslednici te ideologije gusala koja baštini srpsku nacionalnu kulturu kroz pesmu i stih i slušajući guslara vi možete da se naslušate i poezije i spoznate istorijska zbivanja.
Baš zbog toga, kako kaže, gusle su dobile počasno mjesto kao treća ili četvrta nematerijalna stvar kod Srba koje štiti svjetska baština.
Lično mislim da bi to trebalo da bude garant poštovanja gusala kao naše svetinje, a ne da se na gusle gleda samo kao na muzički instrument, jer gusle nisu samo to, napominje Miljanić.
Gusle su kao liturgija
“Ako će čovjek samo da sluša gusle zbog muzike, ne treba time da se bavi. Treba odmah da odustane od toga. Ponavljam da su gusle kao liturgija, kao nešto što je mnogo značajnije. Mi saopštavamo najznačajnije događaje u našoj istoriji”, kaže Miljanić.
Prema njegovim rečima, zahvaljujući guslama značajan broj naših istorijskih ličnosti i događaja sačuvali smo od zaborava. “Upravo to je bila uloga gusala kroz vjekove”, podvukao je Miljanić.
Kad se ode na liturgiju, nekima je dosadno, ali ako čovjek polazi iskreno da se pomoli – njemu nije dosadno, tako je i sa guslama, uporedio je Miljanić i dodao da je važna kopča sa precima.
Gusle su našle mjeru srpskog jezika
Neki istoričari tvrde da je i car Dušan govorio bezmalo u desetercu. O značaju ovog narodnog instrumenta govori i podatak da su gusle bile prisutne na dvoru Stefana Prvovjenčanog, ali i na vjenčanju cara Dušana.
“Nije slučajno Vuk Karadžić sarađivao sa najumnijim glavama toga vremena, sakupljajući našu epsku poeziju koja je sjajna u svom izrazu. Gusle su našle mjeru srpskog jezika i moglo bi se reći da srpska epska poezija kao najsavršenija poezija”, kaže Miljanić.
“Dušu” gusala prepoznali su i naučnici, Pupin i Tesla, a povezuje ih guslar Petar Perunović Perun, koji je bio njihov gost u Njujorku.
Od Srbije do Australije
Da gusle ruše barijere, potvrđuje i njegov boravak u Australiji. “Nostalgija je ključna riječ, prisutna je i kod praunučadi. Svi lijepo žive, snašli su se, ali im je u duši srpski narod i srpski običaji. Radost je kad vidim da pola sale čine mladi ljudi. Što dalje, to je tradicija prisutnija”, primijetio je Miljanić.
“Sve u svemu, gusle su srpski nacionalni instrument ma gde one bile”, zaključio je Miljan Miljanić.
TEKST PREUZET SA: RTS
