Šta je El Ninjo?
El Ninjo je dio prirodnog klimatskog fenomena koji se još naziva i El Ninjo – južna oscilacija (eng. El Niño – Southern Oscillation – ENSO).
Ima dva suprotna stanja – El Ninjo i La Ninja – i obje značajno mijenjaju globalne vremenske prilike.
Događaj El Ninjo se obično proglašava kada temperatura površine mora u tropskom istočnom Pacifiku poraste na najmanje 0,5°C iznad dugogodišnjeg prosjeka.
U normalnim uslovima, površinske vode u Tihom okeanu su hladnije na istoku i toplije na zapadu.
„Pasatski vjetrovi” imaju tendenciju da duvaju od istoka prema zapadu, a toplota od sunca progresivno zagrijava vode dok se kreću u ovom pravcu.
Kada je prisutan El Ninjo, ovi vjetrovi slabe ili duvaju u suprotnom smjeru, šaljući tople površinske vode na istok.
U periodima La Ninje, normalni vjetrovi od istoka prema zapadu postaju jači, gurajući toplije vode dalje na zapad.
Ovo uzrokuje da se hladna voda uzdiže iz dubina okeana, što znači da su temperature površine mora hladnije nego obično u istočnom Pacifiku.
Ovaj fenomen je prvi primijetio peruanski ribar 1600-ih, koji je primijetio da su tople vode dostigle vrhunac blizu Amerike u decembru.
Događaj su nazvali “El Niño de Navidad”, na španskom Hristovo dijete.
Kako El Ninjo i La Ninja mijenjaju klimu?
Nije svaki ENSO događaj isti, a posljedice se razlikuju od regiona do regiona. Međutim, naučnici su primijetili neke uobičajene efekte:
Temperature
Globalne temperature obično rastu tokom epizode El Ninja, a padaju tokom La Ninje.
El Ninjo znači da se toplija voda širi dalje i ostaje bliže površini. Ovo oslobađa više toplote u atmosferu, stvarajući vlažniji i topliji vazduh.
Ali regionalni efekti su komplikovani, a neka mjesta mogu biti i toplija i hladnija nego što se očekivalo u različitim periodima u godini.
Najtoplija zabilježena godina, 2016, bila je godina El Ninja.
U razdoblju od 2020. do 2022. godine, sjeverna hemisfera je doživjela tri uzastopne epizode La Ninje. Ovo je imalo za posljedicu umanjenje porasta globalnih temperatura koje bi inače bile rezultat klimatskih promjena uzrokovanih ljudskim aktivnostima.
Uprkos ovom veoma rijetkom trogodišnjem La Ninja događaju, služba EU za praćenje klime saopštila je da je 2022. bila peta najtoplija godina u istoriji.
Naučnici upozoravaju da povratak u uslove El Ninja, pored klimatskih promjena, čini gotovo izvjesnim da će novi globalni temperaturni rekord biti postavljen u narednih pet godina.
Predviđanje uticaja El Ninja na temperature u Velikoj Britaniji i zapadnoj Evropi je složeno i neizvjesno. Moguće je da se očekuju hladnije zime u odnosu na prosječne, ali to zavisi od specifičnog razvoja El Ninjo fenomena.
Promjene padavina
Tokom događaja El Ninjo, toplija voda gura snažne vazdušne struje pacifičkog mlaznog toka dalje ka jugu i istoku.
Ovo donosi vlažnije vreme na jugu SAD i Meksičkom zalivu.
Tropski regioni poput jugoistočne Azije, Australije i centralne Afrike obično imaju sušnije uslove.
Kada se dešava La Ninja, vidi se suprotna situacija.
Rekordne padavine i poplave koje je Australija doživjela u oktobru 2022. godine izazvala je La Ninja.
Tropske oluje
El Ninjo takođe utiče na obrasce atmosferske cirkulacije, što znači da generalno ima više tropskih oluja u tropskom Pacifiku, ali manje u tropskom Atlantiku, uključujući južni dio SAD-a.
Tokom La Ninje, obično je obrnuto.
Nivoi ugljen-dioksida (CO₂)
Naučnici su takođe primijetili da se nivoi CO₂ u atmosferi povećavaju tokom događaja El Ninjo, vjerovatno kao rezultat toplijih i sušnijih uslova u tropskim regionima.
Ako biljke rastu sporije zbog suše, one apsorbuju manje CO₂, dok više šumskih požara u Južnoj Aziji znači više oslobađanja CO₂.
Zašto su ovi klimatski obrasci važni?
Ekstremni vremenski događaji izazvani El Ninjom i La Ninjom utiču na infrastrukturu, hranu i energetske sisteme širom svijeta.
Na primjer, kada na površinu izađe manje hladne vode sa zapadne obale Južne Amerike tokom događaja El Ninjo, manje hranljivih materija se podiže sa dna okeana.
To znači da je manje hrane dostupno za morske vrste kao što su lignje i losos, što zauzvrat smanjuje zalihe za južnoameričke ribarske zajednice.
Suše i poplave izazvane ekstremnim događajem El Ninjo 2015. do 2016. uticale su na stabilnost hrane za više od 60 miliona ljudi, prema Organizaciji UN za hranu i poljoprivredu.
Nedavna studija sugeriše da događaj El Ninjo značajno smanjuje globalni ekonomski rast, efekat koji bi se mogao intenzivirati u budućnosti.
Koliko često se dešavaju epizode El Ninja i La Ninja?
Epizode El Ninjo i La Ninja se obično javljaju svake dvije do sedam godina i obično traju devet do 12 mjeseci.
Oni se ne smjenjuju nužno: La Ninja događaji su rjeđi od epizoda El Ninjo.
Da li klimatske promjene utiču na El Ninjo/La Ninju?
U 2021. godini, klimatski naučnici UN-a, IPCC, rekli su da su događaji ENSO koji su se desili od 1950. jači od onih koji su primijećeni između 1850. i 1950. godine.
Ali takođe se navodi da prstenovi drveća i drugi istorijski dokazi pokazuju da su postojale varijacije u učestalosti i snazi ovih epizoda od 1400-ih.
IPCC je zaključio da nema jasnih dokaza da su klimatske promjene uticale na ove događaje.
Neki klimatski modeli sugerišu da će događaji El Ninjo postati češći i intenzivniji u budućnosti kao rezultat porasta globalnih temperatura – što može dovesti do daljeg zagrijavanja.
Ali naučnici nisu sigurni da će se to dogoditi.
