Piše: Božidar Proročić književnik i publicista
Miraš Martinović je jedan od najznačajnijih crnogorskih pisaca. U
literaturu ulazi knjigom Mit o Trešnji (prvijenac nagrađen književnim
priznanjem Lazar Vučković). Na ragioinalnim i širim prostorima
prepoznatljiv je po antičkim temama i zaboravljenim pejzažima Crne Gore
koje je oživio u romanensknoj prozi: Putevi Prevlise, Otvaranje Agruvijuma,
Teuta, Snovi u Doklei i Antički gradovi/snovi i sudbine.
Objavio i romane: Jeretik, Vavilonski mudraci, Poslednji Eshilov dan,
Harfistkinja iz Ura, roman o Njegošu Drugoga sunca luče i knjigu priča
Povatak u Aleksandriju. Bogatu stvaralačku riznicu Martinović upotpunjuje
pjesničkim knjigama: Nevidljivi ljetopis, Govor kraljeva, Govor zemlje,
Sašaptavanje s memorijom, Luk i lira, Glasovi iz kamena, Dan koji nije
prošao, Krug začaranog vremena (izbor iz poezije) i Sveska od maslinina
lišća.
Knjiga Glasovi predstavlja sintezu njegovog stvarlaštava.
Pjesme nepokorne, izbor iz poezije Radovana Zogovića, CANU, 2018. Djela
su mu prevođena na nekoliko jezika. Dobitnik je Regionalne književne
nagrade Teuta za ukupno djelo i Oktobarske nagarde Herceg Novog, grada
u kome živi. Član je Crnogorskog PEN-a i Matice Crnogorske.
Miraš Martinović pripada onim rijetkim Crnogorskim stvaraocima čije književno
stvaralaštvo ima tako izuzetno jaku umjetničku dimenziju i lični pečat, što je izraženo
u svim njegovim djelima a posebno lijepu estetiku, lirsku i proznu riječ možemo
doživjeti čitajući ,,Glasove iz Doklee ” i u ,,Glasovima.” Traganje Miraša
Martinovića i mitski ,,Glasovi” i ,,Glasovi Doklee” prate puteve helenske kulture ti
,,Glasovi” ga mitski vode kroz daleke vjekove prošlosti u njima se prepliće intimni
životi junaka koji kroz svoj kosmopolitizam i individualizam vode samog pisca da
glasovima ispriča neispričane priče i sudbine drevnih titana. Martinović kroz sve
važne filozofske pravce poezije i proze postavlja temelje velikih promjena vješto
poput Božjeg kipara koji svojom rukom ispisuje prozu i poeziju koja je praćena
,,Glasovima” tradicijom drevnih religije i mitologije koja se prožima različitim
mističnim kultovima. ,,Glasovi” ispisani na pergametu prošlih vjekova nastali i davno
nestali sa polica Aleksandrijske biblioteke.
U priči ,,Iluminacije” kaže: ,,Ukrao sam plamen izazvao Bogove. Teglim ga kao
Sizif ista sudbina. ” … ,, Ne posjedujem ništa osim dalekih zvijezda čija me svjetlost
razara i obnavlja… ” ,,Glasovima” svoje putovanje započinju: Safo, Omar Hajam,
Mudrac iz Efesa, Orfej, Homer, Misionari, Taida, Filip, Mojsije, Menelaj, Troja. Svi
,,Glasovi” ostaju zarobljeni u Minutaurovom lavirintu vremena, beskonačno kruže,
tajanstvenim prostranstvima metafizičkog univerzuma. I u priči ,, Svjetlost i sudbina”
pronalaze svoj tajanstveni put koji Martinović uspijeva sam da demistifikuje. Poput
vjernih vojnika koji su pratili Aleksandra Makedonskog na njegovim osvajanjima.
Tako i ,,Glasovi” prate Miraša Martinovića posebno je dominantna ravnoteža između
preciznog izraza i još preciznije emocije. Prozni i (pjesnički) izraz samog
Martinovića i metrički sastav sasvim su samosvojni i usamljeni u poeziji i prozi ne
samo Crnogorske već dobrim dijelom i Evropske književnosti što zaista ovog autora
izdvaja u odnosu na mnoge druge i čini ga vanvremenskim stvaraocem.
,,Glasovi Doklee” prati izuzetan izbor poezije: Agava, Usnuli gradovi, Doklea,
Hipnos, Susret Homera i Odiseje, Agronauti. U poeziji dominira cijela jedna duhovna
istorija Doklee. Pa uz postojeće ,, Glasove” i ,,Glasove iz Doklee” Miraš Martinović
predstavlja Proteja (grč. Πρωτεύς, Prôteús) jer njegovo stvaralaštvo ima mnogo
oblika baš kao što drevni Bog mora ima mnogo oblika. ,,Glasovi iz Doklee.” U
poeziji Martinovića je karakteristične su brojne književne forme, nadahnuće
tematikom Grčke, Dokle, Prevalise bogat jezički izraz. Taj istančani instrument svoje
poezije autor je gradio iz istorijskih epoha same Dokle (Duklje) od strane antičkog,
preko vizantijskog, do modernog pristupa. Autoraova poezija predstavlja vještu
sintezu lirskog jezika razvijanog onoliko koliko je staro i samo postojanje ljudske
civilizacije. U savremenoj Crnogorskoj poeziji Miraša Martinović je teško ,,pratiti”
jer povući paralelu između njega i savremenih stvaraoca je veoma lako. Mnogi traže
inspiraciju u antičkim predanjima i simbolistima, malo joj je ko dorastao sem
Martinovića.
Martinović ostaje i vjeran i dosledan svom književnom stilu. U svojoj pjesmi ,,Dan u
Doklei” autor piše:
…,, Sve sam gledao, svemu se divio.
Radost i žalost su se javljali u isto vrijeme.
U jednom trenutku sagnuo sam se na zemlju,
poljubio je i čuo, srce Prevalise kuca u meni.
Njeno srce!
Poezija Miraša Martinovića spoj helenske tradicije, i evropskog duha koji ga prati na
stazama Prevalise, Dokle, paganske i antičke mistike i hrišćanske provenijencije,
ispunjena je dinamičnim humanizmom u vjeri čovjeka u svoje nasljeđe. Misterija
kojom autor opisuje ,,Susret Homera i Odiseja” predsatavlja jedan od najljepših
umjetničkih dostignuća autorove poezije. Koji zahtijeva duboku poetsku analizu u
svim segmentima da bi razumjeli drevne putokaze helenizma. Danas mi u poeziji
autora otkrivamo jedan poseban poetski svijet, oslobođen od romantičarskog
pretjerivana. Poezija Martinovića je pjesnički portret njegovih misli oslobođen
,,crnogorskog narcizma” iako će se na momentu čitaocima učiniti da je pjesnički
izraz složen, težak, i nepristupačan treba razuzmjeti bogato duhovno i istorijsko
nasljeđe prošlosti Doklea da bi svojim intelektualizmom mogli da je jasno
razumijemo. Apsolutnja ljepota poezije koju je autor predstavio, pokazuje njegovu
sintezu tradicija, spoj mudrosti i istorijskih epoha kojima on neprikosnoveno vlada.
Siguran sam da ,,Glasovi Doklee” predstavljaju svojevrsnu lirsku ispovjest.
Martinović je uspio da sintetizuje hrišćanstvo, paganske i drevene mitove i da uvjek
aktuelnu helensku kulturu ukljući u bogatu kulturnu baštinu savremene Crne Gore.
Svi ,,Glasovi” koji prate Miraša Martinovića duboko u njegovoj svijesti,
povezivanjem duhovnim i istorijskim fragmentima predstavljau jedan izuzetan spoj
savršenosti pretočene u poeziju i prozu čija je ,,proročka ” vizija pjesnika ispunjena
najvećim dometima savremene ne samo Crnogrske već i Evropske poezije. Autorova
poezija predstavlja nepogrešivu misiju tvorca, i virtuoza, čudesna magija izazov
samoga postojanja, uzvišena zagonetka, ,,Božji šapat glasova.” . Ako se za jednog
pjesnika može reći da je dotakao zlatne staze poezije i proze na mitskom putu ,,Od
Bogova ka ljudima” onda je to siguran sam Miraš Martinović.